AFVALLEN, LIJNEN OF AFSLANKEN? MET DIEET OF ZONDER DIEET?

Boektitel: Gezond eten gewoon doen
Ondertitel: Goede voeding volgens de wetenschap
Auteur(s): Frans Kok en Broer Scholtens

Beoordeling van Meijke van Herwijnen

Samenvatting

Het boek wil de feiten op een rij zetten over eten en diëten. Allereerst wordt een uitleg gegeven waarom snelle diëten niet werken. Er zijn volgens de auteurs geen betrouwbare onderzoeksgegevens waaruit blijkt dat koolhydraatarme/eiwitrijke diëten of vetarme diëten met weinig calorieën erin mensen blijvend helpen afvallen. Dit komt doordat er te weinig voedingsstoffen in het menu zitten om gezond te blijven en omdat mensen het (mede daardoor) niet volhouden en gewoon weer aankomen. Een gezonde, haalbare en blijvende manier om af te vallen is om het geleidelijk te doen door 200 tot 250 kcal per dag minder te gaan eten. Daarmee zou je ongeveer een kilo per maand afvallen.

Om te bepalen of je wel of niet te zwaar bent, worden in het boek de Body Mass Index (BMI) en het meten van buikvet uitgelegd. Ook het ontstaan en vullen van vetcellen en de rol van erfelijkheid worden toegelicht. Er wordt kort uitgelegd hoe belangrijk bewegen is en de beweegladder wordt getoond, zodat je kunt zien hoeveel of hoe vaak je zou kunnen bewegen om fit te worden en te blijven.

Daarna komen de verschillende voedingsstoffen aan de orde: water, vetten, koolhydraten, eiwitten, vitamines en mineralen. Je hebt ze allemaal nodig om je lichaam gezond te houden. Om ze een goede plek te geven in je eetpatroon, wordt een hulpmiddel aangeboden: de voedselpiramide. De basis wordt gevormd door goede leefgewoontes, vervolgens is de volgorde: 1. eet dagelijks veel groente en volkoren graanproducten, kies voor plantaardige vetten, 2. kies voor gezonde bronnen van eiwitten en neem daar niet teveel van en 3. eet slechts bij uitzondering producten met veel (dierlijk) vet, suiker en alcohol erin.

In het boek is een praktijkexperiment opgenomen waarbij Frans Kok een maand lang wat ongezonder en meer eet dan anders en wat minder beweegt en vervolgens een maand gezond eet volgens de piramide en daarbij weer zijn normale beweegpatroon oppakt. De bedoeling is om te illustreren hoe je lichaam kan reageren op een relatief bescheiden verandering in je leefgewoontes. Er wordt een uitleg gegeven over verschillende soorten voedingsonderzoek en wat je daaraan hebt: interventiestudies, epidemiologisch onderzoek en fundamenteel onderzoek. Een goed voedingsadvies is gebaseerd op alle relevante onderzoeken, niet op een enkel kortdurend onderzoek.

Hoewel dit boek begint bij het onderwerp diëten en afvallen, willen de schrijvers uiteindelijk laten zien dat gezond eten leidt tot langer gezond blijven. Helaas houden mensen zich niet goed aan de richtlijnen, al denken veel mensen zelf wel dat ze gezond eten. Dat komt omdat er veel ‘verkeerd’ eten wordt aangeboden in onze omgeving en omdat we zelf ook graag die dingen kiezen. Uit onderzoek komt naar voren dat mensen hun eigen gebrek aan zelfbeheersing en de verleidingen in de supermarkt als grote hindernissen zien. De supermarkten zijn bezig met ‘gezonde logo’s’, maar hebben ook economische belangen.

Het boek sluit af met tien gemakkelijk te maken voorbeeldrecepten, waarbij gezonde keuzes worden toegepast (bijvoorbeeld veel groente, volkoren producten).

Bestel dit boek bij een internetboekhandel

Achtergrond van de auteur

Frans Kok is hoogleraar Voeding en Gezondheid aan Wageningen Universiteit. Broer Scholtens is wetenschapsjournalist.
(Noot van Meijke: toch een beetje bijzonder, het boek beoordelen van de hoogleraar die je je universiteitsdiploma heeft uitgereikt…)

Schrijfstijl

Duidelijk, feitelijk en no-nonsense. .

Welke positieve dingen biedt het boek?

• Het ordent veel gegevens en basisinformatie over voeding(sonderzoek) en doet dat op een duidelijke, maar niet kinderachtige manier.
• Op pagina 60/61 staan twee foto’s met een verzameling voedingsmiddelen: de ene niet zo gezond, de ander wel. Ze zien er op het eerste gezicht niet zo verschillend uit, maar als je goed gaat kijken ga je zien waar het hem in zit.
• Je krijgt inzicht in hoe voedingsonderzoek werkt, ook door het voorbeeldexperiment. Dat kan je helpen bij je beoordeling als je een nieuw dieet tegenkomt waar bij wordt vermeld dat het wetenschappelijk onderbouwd is (wat tegenwoordig veel diëten en boeken claimen).
• Ik ben verrast dat het maar 10 euro kost.

Wat zijn de beperkingen?

• Bij de titel van het boek vroeg ik me af of er bedoeld werd: gezond eten is een kwestie van normaal doen, of juist: je moet gewoon gezond gaan eten. Ik vermoed dat laatste. Nu weet ik dat heel veel mensen het lastig vinden om gezond te eten, zelfs als ze weten wat ze zouden moeten eten. Dat krijgt in het boek relatief weinig aandacht. En de titel draagt dan niet echt bij aan het imago van de voedingswetenschappers (‘die geleerde mensen die zo makkelijk zeggen wat ik moet doen, terwijl dat mij gewoon niet lukt en daar helpen ze me dan niet bij’). De ondertitel was misschien passender geweest als titel.
• ls dit boek mensen moet uitnodigen om van modediëten af te stappen, geeft het volgens mij te weinig houvast. Modediëten bieden vaak een concrete instructie en een belofte dat alles goed gaat komen. Daar hebben mensen ook behoefte aan, dus kun je niet zeggen dat ze dat op moeten geven en in ruil daarvoor dingen uitleggen die ze ook bij het Voedingscentrum kunnen vinden.
• Anders gezegd: er zit een kloof tussen wat de meeste mensen willen (in korte tijd flink afvallen zodat je er slank uitziet) en wat professionals en instanties willen (gezondheidswinst boeken en risicofactoren verlagen). Ook dit boek richt zich op gezondheidswinst, waardoor het voor iemand die wil afvallen, waarschijnlijk geen aansprekend boek is.
• In blauwe kadertjes worden mythes ontkracht, maar de kopjes geven de mythe weer (bijvoorbeeld ‘Pinda’s zijn ongezond’), waardoor je kunt denken dat het een advies of een weetje is, in plaats van een mythe die weerlegd wordt. Zeker als je niet goed leest.
• Mensen eten minder groente dan wordt aanbevolen. Ze vinden andere dingen lekkerder of aantrekkelijker. Bij de recepten aan het eind lijkt het erop dat de kok en/of de fotograaf ook moeite had om de gezonde keuzes vol te houden, want bij de meeste gerechten staat maar weinig groente op de foto. Terwijl die wel in de ingrediëntenlijst staat.

Wanneer heb je waarschijnlijk iets aan dit boek?

• Als je goede, feitelijk onderbouwde achtergrondstukjes wilt lezen over afvallen, de werking van het lichaam en gezondheid en ziekte.
• Als je wilt weten wat de huidige gangbare, westerse inzichten zijn over gezonde voeding en afvallen.
• Als je feiten en cijfers wilt hebben over diëten, overgewicht en voeding.
• Als je een nieuw dieet overweegt dat je kritisch wilt beoordelen op basis van breed geaccepteerde inzichten uit de voedingswetenschap.

Wanneer waarschijnlijk niet?

• Als je een afslankmethode of zelfhulpboek zoekt.
• Als je wel weet wat gezond eten is, maar het steeds niet doet.
• Als je de richtlijnen van het Voedingscentrum al kent.

Bestel dit boek bij een internetboekhandel